جنگل ها در زمره زیستگاه های مهم و مأمن و مأوای متنوع ترین جوامع زیستی و غنی ترین تنوع زیستی زمین به شمار می روند. جنگل ها توانایی تعدیل آب و هوا را دارند و شرایط آب و هوایی زمین را پایدار نگه می دارند. طی دهه های گذشته تخریب جنگل ها در سطح وسیع و با سرعت هولناک سبب از دست دادن بسیاری از جنگل ها شده است. بهره برداری بی رویه از چوب درختان، جنگل زدایی با هدف توسعه اراضی کشاورزی به طریقه قطع و سوزاندن درختان و چرای بیش از حد دام ضربات مهلکی است که بر پیکره جنگل ها وارد می شود، به گونه ای که به گفته «مجید مخدوم» از استادان برجسته محیط زیست کشور، سالانه 63 هزار هکتار از جنگل های کشور در مناطق شمالی و کوهپایه های زاگرس از بین می رود.

وی با اعتقاد به این که 50 درصد کار حفاظت و صیانت از محیط زیست کشورها بر عهده مردم است، برای تحقق این موضوع مهم در ایران، ضروری ترین اقدام را انجام کارهای فرهنگی در راستای تبیین ارزش و اهمیت محیط زیست و منابع طبیعی عنوان می کند.

طبق آمار، گستره حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی 2 میلیون و 33 هزار و 36 هکتار است که بیش از یک میلیون و 415 هزار هکتار آن را مرتع، بیش از 183 هزار هکتار را بیابان و 434 هزار و 550 هکتار را جنگل تشکیل می دهد.

در سال های اخیر خبرهای جسته و گریخته ای از قطع درختان جنگلی در استان به گوش می رسد. این در حالی است که به گفته کارشناسان، با خشکسالی های مکرر و کمبود شدید آب نیز جنگل ها سریع تر در حال ناپدید شدن است. در همین رابطه، «علی اسدی» رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مانه و سملقان ماه گذشته در گفت و گو با «خراسان شمالی» با هشدار نسبت به روند کنونی استفاده از جنگل ها در این شهرستان عنوان کرد: اگر روند کنونی استفاده از جنگل ها ادامه یابد، در چند سال آینده، همین جنگل ها را هم نخواهیم داشت.

به اعتقاد وی، یکی از اقدام ها برای کاهش استفاده از منابع جنگلی، تأمین سوخت مورد نیاز حاشیه نشینان جنگل با استفاده از تانکر است تا این افراد از منابع جنگلی کمتر استفاده کنند.

اما راهکارهای جلوگیری از روند نابودی جنگل ها چیست؟ «اسدی» رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مانه و سملقان، کمک و همراهی افراد به خصوص دامداران را یکی از راه های پیشگیری از نابودی جنگل نام می برد و می گوید: افراد و دامدارانی که از این نواحی استفاده می کنند، باید قوانین و مقررات را رعایت کنند.

وی مساحت جنگل های این شهرستان را 192 هزار و 400 هکتار عنوان می کند که به گفته او، از این میزان، هزار و 928 هکتار جنگل انبوه، 109 هزار و 112 هکتار جنگل های تنک، هزار و 686 هکتار بیشه زار و درختچه زار و بقیه را جنگل های نیمه انبوه تشکیل می دهد.

وی تصریح می کند: برای برنامه ریزی بلند مدت و رسیدن به مدیریت پایدار در عرصه های جنگلی در مرحله نخست باید شناخت کاملی از وضعیت منطقه و ظرفیت های آن داشت که لازمه آن تهیه طرح های جامع و اصولی برای تمام عرصه هاست.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی هم با اشاره به این که بیش از 70 درصد وسعت استان را عرصه های جنگلی و منابع طبیعی تشکیل می دهد، تصریح می کند: هر سال در فصول سرد، سوخت رسانی با تانکر به ساکنان حاشیه جنگل های استان با هماهنگی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی استان انجام می شود. «موسی صابری» از توزیع 400 هزار لیتر نفت از ابتدای پاییز تا دهه نخست ماه جاری بین روستاهای سخت گذر و بدون شبکه گازکشی خبر می دهد و اظهار می دارد: در بیشتر روستاهایی که شبکه گازرسانی نداریم، شعبه توزیع نفت و کپسول گاز وجود دارد.

وی با بیان این که در حال حاضر مسئله قطع درخت به عنوان تأمین سوخت را در استان نداریم، اضافه می کند: در مناطقی مانند راز که بعد مسافت دارد، سوخت را به همان قیمتی که در روستایی مانند کاستان توزیع می شود، به اهالی تحویل می دهیم.

وی در عین حال با بیان این که در مواقعی استفاده از منابع چوبی جنگل ها و مراتع به عنوان سوخت توسط افراد به بهانه های مختلف مانند نبود دیگر سوخت ها انجام می شود که چندان به واقعیت نزدیک نیست، می گوید: در هر منطقه که لازم بوده مانند «هاور – درکش» و نیاز اهالی هم اعلام شده، در نخستین فرصت، سوخت اهالی تأمین شده است.

«صابری» به قطع درختان در مناطقی از راز و جرگلان در چند سال گذشته اشاره دارد و اظهار می کند: برای قطع درخت هیچ بهانه ای پذیرفته نیست و اکنون که با امکانات موجود و در سخت ترین شرایط آب و هوایی به تمام مناطق مورد نیاز سوخت می رسانیم، این مسئله چیزی جز تجاوز به عرصه منابع طبیعی نیست.

وی جریمه قطع هر اصله درخت ارس که هر یک بین 100 سال و بیشتر عمر دارد 500 هزار تومان اعلام می کند و می گوید: در بحث استفاده از جنگل برای کشاورزی هم به شدت با افراد متخلف برخورد می کنیم.

وی تأکید می کند: برای حفاظت و صیانت از جنگل ها و مراتع استان، اگر نیاز باشد، افراد را برای دریافت تسهیلات به منظور ایجاد شعبه های توزیع نفت، کپسول پرکنی و نانوایی معرفی می کنیم.

«صابری» خاطر نشان می کند: استفاده از بوته زارها و مراتع به ندرت در مناطق جنگلی هم مرز با استان گلستان از سوی ساکنان هر 2 ناحیه وجود دارد که در صورت مشاهده، توسط یگان های حفاظت استان های خراسان شمالی و گلستان با آن ها برخورد می شود.

وی استفاده از ظرفیت های بالقوه برای حذف انگیزه های تخریب و تجاوز به عرصه های منابع طبیعی به منظور بهبود زندگی روستاییان حاشیه جنگل ها و مراتع استان را از اقدام های ضروری می داند و تصریح می کند: تأمین و جایگزینی سوخت های مناسب به جای چوب و بوته توسط ساکنان حاشیه مراتع و جنگل ها در همین راستا انجام می شود.

وی اضافه می کند: احداث واحدهای توزیع گاز مایع و نفت، تهیه و توزیع تنور گازی همراه با کپسول و احداث نانوایی از پروژه های تغییر الگوی مصرف سوخت در میان روستاییان است.

وی اجرای این طرح ها را سبب حفظ پوشش گیاهی و حفاظت از منابع آب و خاک به عنوان یک نیاز ضروری در جوامع روستایی و عشایری استان برمی شمرد.

مدیر کل امور عشایری استان هم با اشاره به بهره مندی عشایر خراسان شمالی از سوخت های فسیلی و خورشیدی می گوید: این کار با هدف جلوگیری از تخریب مراتع و منابع طبیعی انجام می شود.

«موسی الرضا شادمهر» می افزاید: سوخت فسیلی و خورشیدی با هدف سالم سازی محیط زیست، جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و فرسایش خاک و استفاده بهینه از سوخت، جایگزین سوخت گیاهی می شود.

به گفته وی، 25 درصد خانوارهای عشایری استان در سال 87 از سوخت گیاهی استفاده می کردند.

وی با تأکید بر ترویج استفاده از سوخت های فسیلی طی 7، 8 سال گذشته بین عشایر استان اضافه می کند: در حال حاضر بیش از 90 درصد خانوارهای عشایری استان از سوخت فسیلی و فقط 10 درصد این خانوارها از سوخت گیاهی استفاده می کنند.

وی با تأکید بر این که برای تأمین سوخت عشایر مشکلی نداریم، تصریح می کند: بعد از هدفمند سازی یارانه ها کالابرگ ویژه تأمین نفت برای این قشر صادر شده است که به اندازه نیاز سهمیه آن ها شارژ می شود و عشایر می توانند از نزدیک ترین محل توزیع نفت، سوخت مورد نیاز خود را تأمین کنند.

وی می گوید: از ابتدای سال تاکنون گزارشی مبنی بر کمبود سوخت برای عشایر استان گزارش نشده است.

با وجود اظهارات این مسئولان و تدابیر به کار گرفته شده، هنوز هم در برخی مناطق استان مسائلی مانند قطع درختان جنگلی و تخریب گاه و بی گاه مراتع را شاهد هستیم و این امر، ضرورت توجه هر چه بیشتر نهادهای مسئول را دوچندان می کند.

روزنامه خراسان