ذخیره گاه به منطقه یا مناطقی از عرصه خشکی و یا در دریا اطلاق می شوند که از اکوسیستم ها یا گونه های نمونه یا استثنیایی برخوردار هستند . ذخیره گاههای جنگلی یا forest reserver الگوهای کوچک شده ذخیره گاه های بیوسفر هستند که در آن گونه های منحصر به فرد و کمیاب و یا گونه های رو به انقراض به صورت طبیعی رویده اند. بااین تفاوت که ذخایر بیوسفر از نظر معیارهای انتخاب تابع پرو و نانسها (pronance =آخرین مبداء طبیعی یک گونه ) جغرافیایی زیستی بوده و معمولاً با در نظر گرفتن جمعیت وابسته به این اکوسیستم ها و رعایت اصول حفاظت از نوع سیستم و تولید مستمر منابع در جهت توسعه پایدار به طور جدی مد نظر است ولی ذخیره گاه های جنگلی در ابعاد کمی کوچکتر تابع رویشگاههای گونه های بومی که از نظر ژنتیکی در مقایسه با رویشگاه های دیگر همان گونه دارای برتری می باشند انتخاب می گردد با توجه به اینکه حفظ این گونه های با ارزش در محیط های طبیعی تنها در سایه حفاظت جدی و مدیریت علمی اکوسیستم امکان پذیر است می توان گفت که مطلوب ترین روش جهت حفظ گونه های نادر و در حال انقراض و در معرض تهدید با صفات ژنتیکی برتر ، حفاظت آنها در رویشگاههای اصلی و طبیعی تحت عنوان insitu conservation ( حفاظت در نقطه منشاء ) می باشد .

 

 

• حفظ زیست گاهها و گونه ها در شرایط دست نخورده تا حد امکان

• حفظ و نگهداری منابع ژنتیکی در شرایط تکامل و پویا

• حفظ و نگهداری فرایندهای اکولوژیکی

• تضمین موجودیت نمونه هایی از محیط های طبیعی برای مطالعات علمی

• کاهش اختلاف تا حد امکان از طریق برنامه ریزی دقیق و انجام پژوهش

 

 

     بر اساس ماده 1 قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی وذخایر ژنتیکی کشور مصوب 12/7/1371 گونه های درختی از قبیل شمشاد ، زربین ، سرخدار ، سرو خمره ای سفید پلت ، حرا ،چندل ارس ، فندق ، زیتون طبیعی ، بنه ( پسته وحشی )، گون ، ششم ، گردو جنگلی ، بادام وحشی ( بادامک) در سراسر کشور جزء ذخایر جنگلی محسوب و قطع آن ممنوع می باشد. ضمنا مطابق تبصره 3 قانون مذکور متخلفین از این قانون برای بار اول به پرداخت خسارتی که حسب مورد توسط کارشناسان مربوط جهاد سازندگی ارزیابی خواهد گردد به حسب از یکماه تا ششماه پرداخت جزای نقدی برای هر اصله درخت معادل یک برابر و نیم قیمت روز آن و در صورت تکرار به رشد مجازات محکوم می شوند .

 

 

     در استان خراسان شمالی به دلیل شرایط خاص زیست محیطی و برخورداری از دو ناحیه رویشی ایران و تورانی و همچنین هیرکانی گونه های متعددی به لحاظ تعریف مشمول ماده 1 قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر ژنتیکی گشته است . البته بعضی از این گونه ها نظیر بلوط ایرانی و زالزالک به دلیل آنکه جزء گونه های خاص در این مناطق محسوب می گردند به عنوان ذخیره گاه در سطح استان حفظ شده است.

 

 

    گونه با ارزش و ژنتیکی ارس با نام محلی آرچه ، اورس ، مرخ و نام علمی junipyrus polycarpos از خانواده caprassaceae بوده که در سطحی معادل 415386 هکتار از سطح منابع طبیعی استان پراکنش یافته است . ضمنا در جهت حفظ و گسترش این گونه منحصر به فرد اداره کل منابع طبیعی مبادرت به تهیه طرح ذخیره گاه در سطحی معادل 12089 هکتار و طرح مدیریت منابع جنگلی در سطحی معاد20752 هکتار نموده است و همچنین سطحی معادل 49750 هکتار از سطح جنگلهای ارس استان در منطقه بزداغی ، گوینک ، تازه قلعه ، خمبی قرق بود و دام کاملاً از آن خارج شده است . علاوه بر قرق که تاثیر به سزایی به روند تکامل و گسترش این گونه با ارزش داشته اداره کل منابع طبیعی طبیعی در دو سال گذشته مبادرت به کشت حدود 10.000 اصله گونه ارس در سطح جنگلهای استان نموده است که برنامه گسترش آن در سنوات آتی نیز تهیه و در حال اجرا می باشد.

 

 

     این گونه با ارزش به نام محلی پندق و نام علمی corylus avellana از خانواده corelaceae بوده که در سطحی معادل 50 هکتار در منطقه وی وی بخش مانه و سملقان موجود می باشد آگهی قرق این گونه با ارزش در روزنامه های محلی و ملی صادر شده و بر اساس طرح تهیه شده برنامه های حفظ و احیاء این گونه در دست اجرا می باشد.

 

 

   گونه زالزالک با نام محلی دولانک و نام علمی crataegus pentaegus –crataegus szovitsii -crataegus micophlla و نام فارسی سرخ ولیک ، سیاه ولیک از خانواده Rosaceae بوده که جزء گونه های ناحیه رویشی ایران و تورانی محسوب می گردد . این گونه با ارزش در مناطق مختلف استان پراکنش که اداره کل منابع طبیعی در سال 1385 جنگل متراکم این گونه را در منطقه مملجه شناسایی و ضمن صدور آگهی قرق آن مبادرت به حصار کشی کل سطح باقیمانده در سطح معادل 8 هکتار نموده است ضمنا برنامه گسترش آن با تولید نهال این گونه در نهالستان اداره کل منابع طبیعی در سنوات آتی در دست اقدام می باشد.

 

 

     گونه جنگلی پسته با نام علمی pestatia vara در سطحی حدود 5000 هکتار در منطقه کوه قلعه و بزداغی بخش مانه شهرستان مانه و سملقان موجود می باشد . که در جهت حفظ این گونه با ارزش طرح پیش شناخت آن تهیه شده و برنامه های قرق و مدیریت آن نیز در دست بررسی و اقدام می باشد.

 

 

     بلوط ایرانی با نام محلی مازو و نام علمی Quercus castanefolia از خانواده Fagaceae‌بوده که در اصل جزء گونه های ناحیه هیرکانی محسوب می شوند ولیکن با توجه به شرایط اقلیمی و توپوگرافی خاص غرب استان در سطحی معادل 25000 هکتار در منطقه جوزک هاور و درکش شهرستان مانه و سملقان وجود دارد .در جهت حفظ این گونه طرح های مدیریت منابع جنگلی فاز 1 جوزک در سطحی معادل 9646 هکتار و مدیریت منابع جنگلی درکش (فاز 2 جوزک ) در سطحی معادل 12900 هکتار تهیه و درحال اجرا است و همچنین سطحی حدود 4000 هکتار از جنگلهای با ارزش منطقه قرق و دام از آن خارج نشده که تاثیر به سزایی به روند تکامل و زاد آوری این گونه داشته است . ضمنا این جنگلها تنها ذخیره گاه و جنگل بلوط منطقه شرق کشور نیز محسوب می شود. همچنین در سطح استان گونه های جنگلی با ارزش همانند بادامشک Amigdalus scoparia گردوی جنگلی junglus nigra که مشمول ماده 1 قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی وذخایر ژنتیکی کشور می باشند نیز وجود داشته که عرصه های جنگلی مذکور کاملاً شناسایی و در جهت حفظ و حمایت از آن گامهای اساسی برداشته شده است.