کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با اشاره به این که چرای زودرس دام در مرتع آفت مراتع است، افزود: براساس اجرای پروژه‌های ممیزی مراتع در استان، پروانه چرای دام بر اساس مواردی از قبیل تاریخ ورود و خروج دام، مدت زمان چرای آنها و تعداد دام آماده می‌شود. غلامرضا پور فتح الله در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهارکرد: این طرح بر اساس طرح مدیریت چرا و ساماندهی عرفی مراتع انجام می شود. پورفتح الله خاطرنشان کرد: چرای زودرس مراتع توسط دام سبب می‌شود تا علوفه مرتعی که تازه سبز شده، قبل از رسیدن به رشد مطلوب توسط سم دام پایمال شده، خاک مرتع سفت و قدرت نفوذپذیری آب را از دست می‌دهد که در این صورت زادآوری طبیعی گیاهان در این مناطق مختل خواهد شد. وی با بیان این که ممیزی مراتع از تخریب مرتع و همچنین سیر قهقرایی و فرسودگی آن جلوگیری می‌کند، ادامه داد: در سال جاری از 42 هزار و 794 واحد دامی موجود در مراتع ممیزی شده در سطح استان و با توجه به پتانسیل‌های مراتع استان از این تعداد 21 هزار و 879 واحد دامی مجاز به استفاده از مراتع تعیین شده است. این مسوول تعداد بهره برداران را 609 خانوار دامدار ذکر کرد. وی همچنین بیان کرد: در سال جاری در قالب طرح مدیریت پایدار مدیریت مراتع کشور پروژه‌ای تحت عنوان اتمام عملیات ممیزی مراتع کشور اجرا شده که سهم این استان در کل کشور 60 هزار هکتار بوده است که این اداره کل آگهی انجام این امر را به دامداران داده و خواستار حضور آنها در مراتع با مدارک مورد نیاز برای ممیزی مراتع شده است. کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی اظهار کرد: در این راستا 40 مرتع برای این امر شناسایی شده است. وی توضیح داد: از ابتدای اجرای این طرح تاکنون 720 سامانه مرتعی در استان ممیزی شده که مساحت آن یک میلیون و 581 هزار و 15 هکتار بوده و 956 هزار و 743 واحد دامی که متعلق به 24 هزار و 194 بوده اجازه استفاده از این مراتع را یافته‌اند

تخریب جنگل ها منجر به کاهش هشداردهنده مقدار O2، Co2، N و لایه ازن می شود. ضعیف شدن لایه ازن و رسیدن اشعه کیهانی ماوراء بنفش به زمین، خطر نابودی برای تمام موجودات را به همراه دارد. تنها در مدت 50 سال، نه درصد از زمین های سیاره زمین به کویر تبدیل شده است. علاوه بر این، هر ساله بیش از 7 میلیون هکتار زمین بدین طریق از دست می رود.

صاحب نظران، دیدگاه های مختلفی در مورد بیابانی شدن زمین ابراز کرده اند. دقیق ترین آن ها نظریه دکتر «درکنه» از دانشگاه فنی تگزاس است.

وی اعتقاد دارد هر ساله بیش از 2/20 میلیون هکتار زمین های مرتعی و زمین های کشاورزی در سراسر زمین به بیابان تبدیل می شود که این امر بر تولیدات کشاورزی به میزان 26 میلیارد دلار ضرر اقتصادی وارد می سازد.

در مورد جنگل های رشته کوه های زاگرس، وسعت جنگل ها به کمتر از یک دهم وسعت آن ها در دوره قبل از جنگ جهانی دوم رسیده است. نیاز به زمین های بیشتر، مصرف مواد غذایی خاک و ضایعات فعالیت های خدماتی و صنعتی از جمله عوامل اصلی تخریب محیط زیست هستند.

مراتع طبیعی کشور از جهت های گوناگونی حایز اهمیت اند که برخی از آن ها عبارت اند از:

1ـ محلی برای چرای دام و تأمین مواد غذایی. قسمت اعظم غذای دام های ایران از مراتع تأمین می شود؛

هینز، کارشناس هیأت عمران بین الملل اظهار می دارد که 88 درصد از غذای دام های ایران از علوفه طبیعی موجود در سطح مراتع به دست می آید.

2ـ حفاظت از خاک و آب. پوشش گیاهی انبوه، هم جلوی حرکت آب ها، به خصوص در شیب ها را می گیرد و هم ذرات خاک توسط ریشه های گیاهان بیشتر به هم متصل می شوند. بنابراین، بروز سیلاب ها و فرسایش نیز کمتر می شود؛

3ـ تأمین مواد سوختنی. این کاربرد برای روستاییان و عشایر حایز اهمیت است. برای برخی از دامداران، استفاده از این مواد به اندازه ای مهم است که بدون آن ها زندگی روزمره برای آنان خیلی مشکل است؛

4ـ تأمین مصالح ساختمانی و رفاهی. در مناطق خشک، خانه ها به صورت کامل از این وسایل درست می شوند که شامل سکونت گاه هایی از جنس گیاه است، مانند چپر یا کپر، خارخون (خارخانه) و کتوک؛

5ـ تأمین مواد صنعتی و دارویی. از گیاهان مواد مختلفی استخراج می شود؛ مثلاً از گون، کتیرا تهیه می شود یا در گذشته از بوته های اشلن (اشنان) که در مناطق کویری می رویند، ماده ای به نام قلیا می گرفتند. گیاه باریجه که از آن شیره باریجه تهیه می شود (نیروبخش، ضد تشنج، دارای خاصیت چسبندگی و بی رنگی) از این دسته است.

به طور کلی، برخی تولیدات فرعی مرتع را می توان شامل موارد زیر دانست: کتیرا، وشا، باریجه، انغوزه، انگبین، شیرین بیان، آویشن و زیره سیاه؛⁽³⁴⁾

6ـ پرورش حیات وحش. نابودی مراتع طبیعی باعث از بین رفتن حیواناتی که از آن ها تغذیه می کنند، مانند آهو و گوزن، می شود؛

7ـ تلطیف هوا و زیبایی. گیاهان سبز گازهای سمی هوا مثل Co2 را جذب می کنند و هم چنین سرسبزی و طراوت آن ها برای انسان ها شادابی و نشاط به همراه دارد.

وسعت منابع طبیعی تجدید شونده کشور (جنگل، مرتع، کویر و بیابان) حدود 135 میلیون هکتار است. از این میزان، 12 میلیون هکتار به جنگل و 90 میلیون هکتار به مرتع اختصاص دارد و مابقی، کویرها و بیابان ها را شامل می شود. از این مراتع بیش از 70 میلیون واحد دامی تغذیه می کنند. از 90 میلیون هکتار مرتع فقط حدود 15 ـ 16 میلیون هکتار مرتع درجه یک است که میزان تولید علوفه آن بیش از 500 کیلوگرم در هکتار است. بقیه مراتع به علت چرای بی رویه به مراتع درجه 2 یا حتی 3 تبدیل شده اند

در سی سال گذشته، تعداد سیل های مهم دو برابر شده است. برای مثال، از سال 1361 تا 1365 ش. وقوع 201 مورد سیلاب و از 1366 تا 1370 ش. نیز 280 مورد سیلاب وجود داشته است که نشان دهنده 40 درصد رشد در وقوع سیل در کشور و از دست رفتن پوشش گیاهی است. قریب 60 درصد از سطح کشور را مراتع طبیعی تشکیل می دهد، که از این میزان، حدود 5/15 درصد از آن جزء مراتع نسبتاً خوب تا متوسط و 6/66 درصد نیز جزء مراتع متوسط و ضعیف است و بقیه مراتع، کویری و بیابانی است.

به طور کلی، می توان مراتع را از لحاظ پوشش گیاهی به سه دسته تقسیم کرد.

1ـ مراتع علفی با وضعیت تقریباً خوب تا متوسط، حدود 14 میلیون هکتار وسعت دارند و بیشتر در مناطق کوهستانی و از نظر اقلیمی در شرایط خوبی قرار دارند.

2ـ مراتع بوته زار با وضعیت تقریباً ضعیف تا متوسط، که 60 میلیون هکتار وسعت دارند و بیشتر آن ها در مناطق نیمه استپی با بارندگی کمتر از 200 میلی متر قرار دارند. قسمت عمده علوفه مورد استفاده، مربوط به این نوع مراتع است.

3ـ مراتع کویری و بیابانی، که حدود 16 میلیون هکتار وسعت دارند و در مناطقی که بارندگی سالانه آن ها کمتر از 100 میلی متر است، واقع شده اند.

گیاهان غالب در مراتع، عموماً مشتمل بر گندمیان یا شبه گندمیان، پهن برگان علفی و یا بوته هاست که برای انواع دام ها مناسب است. مراتع، شامل علف زارها و بوته زارهای طبیعی، جوامع گیاهی بیابان های خشک، ساوان، توندرا، ارتفاعات کوهستانی، مرداب های ساحلی و چمن زارهای کف دره می گردند.

 12 تن بذر گیاهان مرتعی در خراسان شمالی تولید شد
 معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی گفت: 12 تن انواع بذر گیاهان مرتعی برای احیا و اصلاح مراتع در این استان تولید شد.
"کامبیز انصاری" روز چهارشنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: این میزان بذر در ایستگاه "کرنخ" تولید بذر در مانه و سملقان تولید شده است.

وی افزود: در این ایستگاه گونه های "آگروپایرون النگاتوم، بروموس اینرمیس، کوخیا پروستراتا، سالسولا رجیدا، سکاله مونتنونم، فستوکا اوینا و پوتوریوم" تولید و تکثیر می شود.

وی ارزش ریالی بذور تولیدی این ایستگاه را 700 میلیون ریال عنوان و بیان کرد: این بذرها برای احیا و اصلاح مراتع، جلوگیری از بروز سیل و هدررفت آب، کاهش تخریب و فرسایش خاک و تامین بخشی از علوفه مرتعی در مناطق مختلف استان توزیع و کاشته می شود.

وی مساحت ایستگاه تولید بذر کرنخ را 216 هکتار عنوان کرد و گفت: 115 هکتار از این سطح قابل کشت است که طی سال زراعی جاری 54 هکتار آن زیر کشت رفت.

وی افزود: در سال زراعی گذشته نیز از 80 هکتار سطح زیر کشت این ایستگاه 13 تن بذر گیاهان مرتعی برداشت شده بود.

این مسوول گفت: این ایستگاه سالانه 500 میلیون ریال اعتبار از محل ردیف اعتبارات استانی دارد که در صورت افزایش اعتبار می توان میزان قابل توجهی بذر گیاهان مرتعی در این ایستگاه تولید کرد.

مساحت مراتع خراسان شمالی بدون احتساب نواحی جنگلی و بیابانی یک میلیون و 414هزار و 850 هکتار است که از این میزان 50 درصد مراتع متراکم و مابقی مراتع نیمه و کم تراکم است